Jakąż chimerą jest tedy człowiek? Jakim novum, monstrum jakim, jakimż chaosem, zbiorowiskiem sprzeczności, dziwem jakim? Sędzia wszechrzeczy, czerw najgłupszy; piastun prawdy, kloaka niepewności i błędu; chluba i pomiot wszechświata. Któż rozwikła tę gmatwaninę? Pascal
Kot jest w połowie żywy i w połowie martwy – urzeczywistnianie potencjału
Samo ustalenie definicji fenomenu kreatywności nie zamyka dyskusji nad tym zjawiskiem gdyż kiedy już ustalimy co rozumiemy pod tym pojęciem i tak nierozstrzygnięte pozostaje zagadnienie w jakim stopniu ktoś jest kreatywny.
- twórczość ekspresyjna – przejawiająca się najwcześniej na przykład w spontanicznych rysunkach dziecka, na tym poziomie nie są wymagane ani oryginalność ani wysoka jakość wytworu,
- twórczość zawodowa – będąca wynikiem profesjonalnej działalności, której efektem są rzeczy oryginalne, wymagająca wprawy i niezwykłych umiejętności,
- twórczość wynalazcza – rozumiana jako pomysłowe operowanie materiałami, dzięki wykorzystaniu znanych rozwiązań i rzeczy w nowy sposób,
- twórczość innowacyjna – wykładnikiem której jest udoskonalanie
- i rozwijanie tego co już istnieje,
- twórczość wyjątkowa – dająca początek nowemu kierunkowi
- w danej dziedzinie.
Inny model proponuje Cropley (za Szmidt, 2007). Jest to o tyle ciekawa koncepcja, albowiem odnosi się głównie do dzieci – a więc jednostek, u których możemy mówić przede wszystkim o potencjale a nie o rzeczywistych osiągnięciach. Na podstawie wyróżnionych czterech składników twórczości, mianowicie: wiedza ogólna i specjalistyczna, umiejętności poznawcze istotne dla twórczości, motywacja oraz właściwości osobowości, wyodrębnia pięć hipotetycznych poziomów. Każdy z takich poziomów to szczególny przypadek w zależności od tego jaki stan przybiorą poszczególne składniki – przy założeniu, że dla uproszczenia rozpatrujemy sytuację w której dany składnik występuje bądź nie występuje (niezależnie od nasilenia). W efekcie takiego zestawienia otrzymujemy macierz, w której w pierwszej kolumnie wszystkie składniki są rozwinięte, a w kolejnych odpowienio jednego z nich brakuje. Występowanie wszystkich czterech składników oznacza poziom twórczości w pełni urzeczywistnionej*. Kiedy brak jest właściwości psychicznych mówimy o twórczości stłumionej, brak motywacji oznacza poziom twórczości zaniechanej, brak umiejętności twórczego myślenia charakteryzuje poziom twórczości sfrustrowanej, natomiast brak wiedzy jest swoisty dla pseudotwórczości.
- twórczość płynna – będąca podbudową, jako warunek niezbędny acz niewystarczający, pod kolejne poziomy, jej istotę stanowią podstawowe procesy poznawcze, emocjonalne i motywacyjne pozwalające na generowanie nowych pomysłów,
- twórczość skrystalizowana – pojawia się w momencie wykorzystania potencjału w dążeniu do określonego celu, narzuca konieczność zaangażowania również wiedzy i umiejętności z danej dziedziny,
- twórczość dojrzała – zakłada podejmowanie celów ważnych i uzyskiwanie twórczych w ocenie społecznej efektów swej działalności
- twórczość wybitna – stanowi specjalny przypadek twórczości dojrzałej w której wypracowane efekty prowadzą do fundamentalnych zmian. 2.2 Kwanty – makroreguły i ich mikrokonsekwencje